جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عرفان، بنا بر یک تعبیر، معرفت قلب و بصیرت باطن است و چون آن که خود شناخت، یزدان را شناخت. و به موجب «من عرف نفسه فقد عرف ربه» - خودشناسی – مبناو اساس خداشناسی است. از این رو این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی منشأ تصوف و مراحل نضج و شکوفایی و مشرب های مشایخ صوفیه به تبین برخی اصطلاحات عرفانی بپردازد. و از این رهگذر به رابطه شوق، هیمان، محبت و انتاج آن به غیرت دست یابد.در این پژوهش نظرات عرفای اسلامی از آغاز تا قرن ششم که هرکدام بر اساس تجربیات ذوقی و مشرب فکری معرفتی خود در خصوص اصطلاحات فوق، بیان کرده اند، پرداخته می شود.براساس نظر عرفا غیرت از لوازم محبت است، بدین گونه که محبت ، محبوب را تنها برای خود خواهد، نخواهد که غیر به محبوب او محبت ورزد و نخواهد که محبوب، به غیر توجه کند.گویند: غیرت، کراهت مشارکت است با غیر و چون خدای را - عز و جل-به غیرت وصف کنی، معنی آن بود که مشارکت غیر با او رضا ندهد در آن چه حق اوست از طاعت بنده. براساسنظرات عرفای متصوفه درباره «غیرت» از ابتدای پیدایش تصوف تا قرن ششم که هرکدام بر اساس تجربیات ذوقی و مشرب فکری معرفتی خود در خصوص اصطلاحات فوق، اظهار نظر کرده اند به این نتیجه می توان رسید که غیرت ریشه در عشق و محبت و شوق و اشتیاق فراوان سالک به معشوق ازلی دارد. کلید واژگان : تصوف، شوق، هیمان، محبت، غیرت، مشایخ صوفیه،عرفان

اهل بیت پیامبر علیهم‌السّلام از همان ابتدای بعثت، هم‌پای آن‌حضرت و مورد لطف خدا و رسول بوده‌اند. اهل‌بیت در تمام صحنه‌های سرنوشت‌ساز اسلام حضور داشته‌اند. ایشان همواره در تلاش برای اصلاح جامعه و ارشاد مردم بوده و به مناسبت‌های مختلف مردم را راهنمایی می‌کردند. بسیاری از مردم ـ با علم به فضایل ایشان ـ دوستدار و قدردان آنها بودند، اما متاسفانه بعد از چند دهه پس از وفات پیامبر (ص) وقایع جانسوزی پیش آمد که فضایل و جایگاه این خاندان نبوی مخفی وناشناخته ماند.از قرن دوم به بعد که جوامع حدیثی تدوین گشت، فضای حاکم بر جامعه اسلامی چنان نبود که محدثان و صاحبان صحاح بتوانند آزادانه از اهل بیت (ع) حدیث نقل کنند و یا حتی فضایل آنها را به‌طور کامل بیان کنند. در اواخر قرن سوم «محمد ابن‌حبّان بُستی» در سیستان دیده به جهان گشود. ابن‌حبّان سفر علمی خود را از شرق تا غرب جهان اسلام ادامه می‌دهد و از دامن بیش از دو هزار استاد خوشه‌چینی کرده و به سیستان باز می‌گردد. او با تاثیر‌پذیری از استاد بزرگ خود « ابن‌خُزیمه» کتاب صحیح را می نویسد. وی در کتاب خود به نقل حدیث از اهل‌بیت پرداخته و مناقب و فضایل ایشان را ذکر می‌کند. در این زمان نیز احساس می‌شود بسیاری از مردم با جایگاه و فضایل اهل بیت (ع) بیگانه‌اند. هدف ما در این نوشته آن است که بتوانیم با محوریت صحیح ابن‌حبّان به معرفی اهل‌بیت (ع) و بیان جایگاه آنها در این کتاب ارزشمند بپردازیم و خوانندگان را با این دانشمند سیستانی بیشتر آشنا کنیم. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی با رویکردی قرآنی ـ روایی ضمن بیان مناقب اهل‌بیت در صحیح ابن‌حبان در مقایسه با سایر صحاح به مصداق اهل‌بیت در آیه تطهیر بیان نموده‌ایم. و چنین درمی‌یابیم که اهل‌بیت (ع) از جایگاه ویژه و فضایل بی‌شماری در منابع حدیثی اهل‌سنّت به‌خصوص «صحیح ابن‌حبّان» برخوردارند.

هدف این پایان نامه بررسی اصول ومبانی نفس بارویکردفلسفی وروان شناسی می باشد. آنچه از انسان شناسی دراین جامقصود است،تنهابخشی ازیک اشتیاق ذاتی ودرونی برای روشن شدن جایگاه واهمیت شناسایی انسان کامل که به عنوان یک الگو،به بررسی انسان مطلوب وایده آل در مکاتب روان شناسی وآراءصدرالمتألهین می پردازد. تردیدی نیست که انسان صادق وراستین همان انسانی است که درحدودوتوانایی هایش نفس خودراشناسایی کرده است؛چنانکه انسان به مثابه موجوداندیشنده وصاحب شعور،آن گونه شأنی داردکه می تواند،به درجه ای ازبقاء نفس برسدکه تمامی موجودات غیبی ابزاری برای ذات او باشندووجودش غایت خلقت قرار گیرد.پژوهش حاضر پیرامون مفهوم نفس وملاحظات روان شناختی آن ازدیدگاه ملاصدرا،وتئوری های انسان گرایانه آبراهام مزلووکارل راجرزبدلیل تمرکز برخودواقعی انسان هامی باشد. برای روشن شدن نظرملاصدرادرمورد نفس وحقیقت آن ونیزنسبت آن با بدن،نخست لازم است نفس تعریف شود،سپس وجودوتجرّدآن به اجمال اثبات می شود،آن گاه ازنسبت نفس با قوایش ونیزارتباط آن باسایرساحتهای وجودی درانسان سخن به میان می آید. بنابراین اگربنا داشته باشیم که نفس انسان را بارویکردروان شناسی موردتحقیق قراردهیم،ناگزیرخواهیم بودبه آخرین تکیه گاه آن توجه کنیم، که بازهم«خودواقعی»انسان هاست. زیرا خودشناسی آغاز خداشناسی، وبه عنوان راهی جهت دستیابی به سعادت وخدایی شدن است.

چکیدهاین رساله که با عنوان «تفسیر روایی سوره‌ غافر بر پای? روایات اهل بیت ?» عرضه شده، پژوهشی است برای بازشناسی و بررسی احادیث تفسیری، و هدف آن دست‌یابی به صحیح‌ترین تفسیر سوره‌ بر مبنای روایات اهل بیت ? است.این پژوهش دارای دو دامنه قرآنی و روایی است. دامنه قرآنی آن آیات سوره غافر است که خود به چند دسته از آیات طبقه‌بندی شده است. دامنه روایی آن نیز مجموعه روایات تفسیری أهل بیت ? برگرفته از تفاسیر مأثور قمی، فرات کوفی، الصافی، البرهان، و روایات تفسیری اهل بیت ? در تفسیر الدر المنثور است.مباحث مطرح شده در این سوره بر محور بلندپروازی‌های کفار، و جدال باطل آنان برای از بین بردن حق است. از دیگر موضوعات بیان شده در این سوره استغفار ملائکه حامل عرش برای مومنان و بیان داستان "مومن آل فرعون" است. این مباحث، به طور خلاصه در ذیل مفاد ظاهری در فصل دوم آورده شده است.در بخش مفاد روایی که هدف آن ارائه تفسیر روایی از آیات است، در حدود 50 روایت تفسیری مورد بررسی دلالی قرار گرفته که شامل موضوعاتی از قبیل محمول نبودن خداوند متعال، معنای عرش، مراد از دو اماته و دو احیا، فضلیت دعا، شرایط استجایت دعا، خصوصیات مومن آل فرعون و امثال آن است. در روایات بررسی شده در ذیل آیات سوره غافر (در فصل سوم) در گونه‌های تطبیقی به ذکر مصادیق "الذین آمنوا" و حاملان عرش و پیرامونیان عرش و تعیین مصداق "آل" و ذکر دیگر مصادیق پرداخته شده و در بخش سوره‌شناخت، آثار قرائت و کتابت این سوره آمده است. بقیه روایات در گونه‌های معناشناخت و مرتبط و مستفاد طبقه‌بندی شده‌است.در پایان پیام‌های هدایتی مورد تأکید روایات و آیاتبیان شده و با توجه به داستان مومن آل فرعون و تبلیغ دین حضرت موسی ع توسط او برای فرعونیان به آموزه‌های تبلیغی برداشت شده از آیات نیز اشاره شده است. نتایج بررسی دلالی روایات در این تحقیق که شامل 89 روایت در تفسیر البرهان و 120 روایت در تفسیر نور الثقلین است نشان می‌دهد اکثر روایات تفسیری در این سوره قابل استفاده است و تناقضی میان آیات و روایات دیده نمی‌شود و مفاد روایی به توسعه معنایی آیات کمک می‌کند.کلیدواژه : روایت تفسیری، تفسیر روایی، تفسیر اثری، سوره غافر، گونه‌ها، آموزه‌ها.

زیبایی های ادبی وبلاغی گفتگوهای قرآنی، بیانگر اعجاز تحدّی ناپذیر بودن کتاب وحی الهی می باشند که می توانند به عنوان ایده و الگویی سازنده در بهبود روابط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورها در سطح بین الملل مورد توجّه و استفاده قرار گیرند.پیامبران الهی در گفتمان های خود، مسائل خداشناسی را با استفهام و اطناب (تکرار)، مسائل اجتماعی و احکام شرعی را با اسلوب حکمت، تفکّر و عمل ناپسند را با کنایه، هدایت به سمت خدای یگانه و ترک بت پرستی را با اسلوب تحبیب، آفرینش هستی و وقوع معاد را با زبان استعاری که گوشه ای ازجلوه های اعجازی قرآن کریم می باشند، بیان می نمایند.

در روزگار ابوحنیفه نگاهها به اهل بیت متفاوت بود. جدا از برخی عثمانی مذهبان حجاز و اهل حدیث عراق گروههای متعدد یبه عنوان شیعه شناخته می شدند برخی صرفا به دلیل دوستیاهل بیت و نقل فضائل ایشان شیعه نام گرفته بودند که از آنان با عنوان شیعه محب یاد می شود. در این میان ابوحنیفه فراتر از یک شیعه محب و شاید بتوان گفت که حتی فراتر از یک شیعه سیاسی بوده و به مرجعیت علمی اهل بیت نیز باور داشته است. او در بعد سیاسی و در باب امامت و خلافت اسلامی دیدگاهش منطق بر دیدگاه زبدیه است یعنی ضمن پذیرش خلافت خلفای راشد و اعتقاد به افضلیت امام علی ع نسبت به عثمان پس از ایشان به امامت و خلافت امام حسن مجتبی ع معتقد بود و بعد از ان حضرت نیز امامت و خلافت را حق فرزندان امام علی ع از بطن فاطمه می دانست. با این حال وی برای خود استقلال در نظریه پردازی قائل بوده است و نمی توان وی را در اندیشه های فقهی و کلامی اش تابع و کمال اهل بیت ع دانست. باید افزود که اندیشه های وی در عرصه کلام بیشتر از خوزه فقه به مکتب اهلیت ع نزدیک است. او ضمن تلمذ نزد صادقین و زید بن علی ع روابط دوستانه ای با امامان اهل بیت ع برقرار نموده بودو به اکرام و احترام ایشان می پرداخت و آنان را بهترین و عالمترین افراد عصر خود می دانست. وی نه تنها علی رغم اصرار دو حکومت اموی و عباسی هرگز حاضر به همکاری با آنان نشد و هیچگاه مشروعیت این دو دستگاه را نپذیرفت بلکه از قیامهای علویان بر ضد آنان نیز به حمایت بسیار جدی پرداخت و سرانجام به دلیل همراهی با علویان و عشق به اهل البیت ع و وجود رگه های شیعی در او توسط منصور عباسی به زندان افتاد و به احتمال زیاد در اثر خوراندن زهر در زندان به شهادت رسید. اکثر روایات و مناظراتی که در برخی منابع شیعی و سنی آمده و حاکی از روابط تیره صادقین ع با ابوحنیفه است به لحاظ متنی و سندی پذیرفتنی نمی نماید و از هر دو جهت دارای مشکل است. گروههای منسوب به ابوحنیفه طیفهای گوناگونی هستند که از آن میان می توان دسته های ذیل را نام برد: الف) حنفیان کلامی و عدلگرا (که جزء پیروان اولیه ابوحنیفه بوده و امروزه وجود ندارد). ب) حنفیان اهل سنت و جماعت (ماتریدیه، طحاویه، بربلویه و دیوبندیه) ج) حنفیان دوازده امامی و صوفی مسلکان د)حنفیان سلفی. از این میان نزدیکترین دسته به مکتب اهل بیت ع و تشیع حنفیان دوازده امامی و دورترین گروه حنفیان سلفی هستند. عامل دوری برخی حنفیان از مکتب اهل بیت ع و تشیع عوامل ذیل بوده است1. افول مکتب کلامی و عدلگرای حنفی و گسترش مکتب حنفی اهل سنت و جماعت.2. نفوذ بخاری و صحیح او در میان حنفیان 3. دعوای سیساسی عثمانیان و صفویان 4. نفوذ وهابیت و سلفیه در میان حنفیان

از آن جا که هدایت مردم و تبلیغ دین و دعوت به وحدت و همبستگی از مهمترین مسائل در زندگی اهل بیت? بوده است. این عنصر حیاتی و مهم با بررسی سیره، رفتار، گفتار، و کردار آن حضرات به دست می‎‎آید. به عنوان نمونه پـیـامـبـرگـرامـی اسـلام ? بـا ایـجـاد وحـدت بـیـن طـوایـف و قبائل مختلف مسلمان،به‌ گونه ای انسجام و هماهنگی ووحدت به وجود آورد که جنگهای صد ساله‌ی قبیله های (اوس ) و (خـزرج ) در سـایـه‎ی اسـلام بـه مـحـبـت و مـوّدت مبدّل گشت. همچنین در سیره‎ی حضرت علی? می بینیم که آن بزرگوار جهت حفظ وحدت و جلوگیری از تشتت در جامعه‌ی اسلامی از حقِ خود صرف نظر می‌کند و 25 سال خانه نشینی را تحمل می نماید. این‎ها همه حاکی از اهمیت اتحاد و انسجام مسلمین دارد.آنچه به عنوان دغدغه در این تحقیق مطرح می‎باشد این است که ائمه اطهار? برای تحقق وحدت در بین امت اسلامی از چه روشهایی استفاده می‎کردند؟ همچنین ائمه ? در دوران امامت خود با چه موانعی جهت ایجاد وحدت مواجه بودند؟ نوع جهت گیری و تعامل ائمه? با مردم زمانِ خویش بیانگر این نکته است که معصومین? تلاش می‎کردند تا یکپارچگی جامعه حفظ شود و در سایه‎ی این امر است که احکام دین تبیین می‎شود؛‎‎ و جامعه‎ی اسلامی به اهداف عالی خود می رسد. لذا در آیات قرآن و احادیث اهل بیت? هم بر وحدت و پرهیز از اختلاف تأکید شده است. از گذشته تا حال بر بحث وحدت تأکید شده؛‎‎ و این نکته در خور توجه است که‌ خود اهل بیت ?بنیان گذار وحدت بوده‌اند و هم به عنوان یکی از محورهای وحدت در جامعه‎ی اسلامی به حساب می‌آیند.

چکیده:قرآن کریم در آیات متعددی انسان را به تفکر و تدبر در مسائل طبیعی و علمی فرا می خواند در واقع مهمترین هدفش از بیان این مسائل، خداشناسی می باشد. تا کنون بسیاری از جنبه های هنری و ادبی اعجاز قرآن، به وسیله متخصصین و محققین مورد بحث قرار گرفته اند، لیکن ضرورت توجه به جنبه های علمی آن بر کسی پوشیده نیست. از آنجا که تفسیر نمونه از تفسیرهایی است که به جنبه های اعجاز علمی قرآن نگریسته است. در این پایان نامه دیدگاه آیت الله مکارم در این باب مورد کنکاش قرار گرفته است.از یافته های پژوهش حاضر پذیرش اعجاز علمی قرآن از جانب آیت الله مکارم در برابر نفی کلی می باشد. از مجموع آیاتی که در مورد زوجیت، آفرینش انسان از خاک، نطفه و مراحل جنین و ... وارد شده، اعجاز علمی قرآن در محور زیستی بدست می آید در باب آغاز جهان، گسترش جهان، جاذبه عمومی موجودات، موجودات زنده در کرات دیگر و ... آیاتی داریم که دلالت آنها بر اعجاز علمی قرآن در بعد کیهان شناسی را مسلم می کند و نیز به ابعاد اعجاز علمی قرآن در علوم پزشکی مانند منع غذاهای غیر بهداشتی، منع خوردن گوشت خوک، مردار، غسل، پاکیزگی محیط زیست و ... را می توان بر شمرد.

در قرآن کریم به مسلمانان امر شده، در قبال نعمت هدایتی که توسط پیامبر اسلام(9) به ایشان رسیده است، مزدی پرداخت کنند. این مسئله با سیره انبیاء پیشین که هیچکدام از امتهایشان مزد نخواسته و مزد خود را به عهده خداوند متعال می دانستند؛ تفاوت دارد. لذا این تحقیق با موضوع کارکرد مودت به عنوان اجر رسالت پیامبر اکرم(9) برای دستیابی به عملکردهای مودت به اهل بیت(:) صورت گرفته و با استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی به انجام رسیده، به نتایج ذیل دست یافته است: اهل بیت عصمت و طهارت(:) تنها مصداق واقعی اقربای پیامبر اسلام(9) هستند. مودت، محبتی است که اثرش در اعمال شخص محب ظاهر می شود. دوست داشتن اهل بیت(:)، دستمزدی نیست که شخص پیامبراکرم(9)از آن بهره مند گردند، بلکه آثار و برکات آن به شخص محب باز می گردد؛ و دارای نقشهای مهم و سرنوشت سازی است. از جمله عملکردهای آن، اینکه انسان را در راه خدا قرار می دهد، او را دائما به یاد خدا متذکر کرده، قلبش را تطهیر می کند و وی را تسلیم اوامر الهی می کند.

اهل بیت با تفسیر و تبیین صحیح از آموزه های دینی و جلوگیری از کج اندیشیهای منحرفان، نقش موثری را در حفظ و بقاء تعالیم دین اسلام ایفا نموده اند. هر چند تعالیم ائمه معصومین(ع) بسیاری از زمینه های فکری، عملی،فردی و اجتماعی اسلام را در بر می گیرد، اما تأثیر آنان در شرح و بیان مسائل زیر بنایی و اصول اعتقادی اسلام از اهمیت ویژه ای برخوردار است.